Kíribatí

Síðast uppfært: 29.05.2015

Kiribati er eyríki og lýðveldi í Eyjaálfu, með rúmlega 100.000 íbúa. Vissir þú að Kiribati er eina landið á öllum fjórum jarðarhvelum jarðar? Hér finnur þú allt sem þú ættir að vita um Kiribati.

Fáni

Efnisyfirlit

Helstu tölur og staðreyndir

Höfuðborg:	Suður-Tarawa
Þjóðernishópar:	I-Kiribati 96,2%, I-Kiribati blandaður kynþáttur 1,8%, Túvalúbúar 0,2%, annað 1,8% (2015)
Túngumál:	I-Kiribati, enska (opinber)
Trúarbrögð:	Rómversk-kaþólsk 57,3%, Kiribati sameinar kirkja 31,3%, mormónar 5,3%, bahá'í 2,1%, sjöunda dags aðventistakirkja 1,9%, annað 2,1% (2015)
Íbúafjöldi:	133 515 (2023)
Stjórnarform:	Lýðveldi
Svæði:	810 000km2
Gjaldmiðill:	Ástralskur dollari
Verg landsframleiðsla á hvern íbúa:	2 365 PPP$
Þjóðhátíðardagur:	12. júlí

Landafræði

Eyjaríkið Kiribati samanstendur af þremur hópum af samtals 32 kóraleyjum, sem umlykja ýmis lón (atoll) auk einni stærri eyju. Kiribati dreifist yfir risastórt svæði í Kyrrahafinu, bæði norðan og sunnan miðbaugs. Að auki teygir landið sig bæði austur og vestur af 180 gráðu lengdarbaug (sem markar skiptingu austur- og vesturhvels). Þetta gerir Kiribati að eina landi heims á öllum fjórum heimshvelunum (austur, vestur, norður og suður).

Kóralatöllin eru tindar fornra neðansjávareldfjalla sem eftir eru og flestir eru aðeins nokkra metra yfir sjávarmáli. Eina athyglisverða hæðin, 80 m. staðsett á eyjunni Banaba. Loftslagið er hitabeltisheitt og rakt allt árið um kring. Magn úrkomu er mismunandi eftir árstíð og staðsetningu eyjanna. Langvarandi þurrkar eru endurtekið vandamál.

Stærsta umhverfisáskorunin fyrir Kiribati er hækkun sjávarborðs. Útreikningar sýna að allt landið verður óbyggilegt innan fárra áratuga ef sjávarborðshækkun heldur áfram eins og hún er í dag. Til að koma í veg fyrir að atöllin skolist í sjóinn gróðursetja stjórnvöld með virkum hætti nýjum mangroveskógum meðfram ströndunum. Afleiðingar sjávarborðshækkana eru þó varanlegar til lengri tíma litið og því vinnur ríkisstjórnin að því að gera rýmingaráætlun fyrir allan íbúa.

Saga

Kiribati var byggð um 3000 f.Kr. sjómanna frá Asíu. Aðalstraumur nýrra landnema kom frá Samóa um 1200, auk Fídji-búa og Tongana. Þar sem Kiribati nær yfir risastórt svæði höfðu fyrstu byggðirnar mismunandi menningu og hefðir. Að venju réðu nokkrir höfðingjar yfir einni eða fleiri eyjum. Flest þessara félaga voru hjónabundin, sem þýðir að höfðingjatitilinn og landið erfist frá móðurhlið fjölskyldunnar.

Fyrstu Evrópubúar til að uppgötva eyjarnar voru spænskir siglingar á 16. öld. Á 19. öld notuðu hvalveiðimenn eyjarnar sem bækistöð við búrhvalaveiðar og upp úr 1900 hófst stórframleiðsla á fosfati. Eyjarnar voru innlimaðar af Stóra-Bretlandi frá 1880 og fengu stöðu krúnunnar árið 1915. Í síðari heimsstyrjöldinni var Kiribati hernumið af Japan og varð miðstöð nokkurra stærstu sjóorrustanna milli Bandaríkjanna og Japans í Kyrrahafinu.

Kiribati fékk innra sjálfsstjórn árið 1971 og öðlaðist sjálfstæði sem lýðveldi árið 1979. Frá tíunda áratugnum hefur Kiribati átt náið samstarf við Ástralíu og Nýja Sjáland, byggt á sameiginlegum þróunar- og öryggismarkmiðum. Í Kiribati er ekki hernaðarvörn og eina sveitin sem er leyfileg er lögreglan sem er með varðbát. Til varnar er landið því háð Ástralíu og Nýja Sjálandi.

Vistfræðileg fótspor

3,4

jarðarkúlur Kíribatí

Ef hver einasta manneskja á jörðinni ætti að hafa sömu neyslu og meðalmannfjöldi í Kíribatí, þá þyrftum við 3,4 jarðar.

Vistfræðileg fótspor

Samfélag og pólitík

Kiribati er lýðveldi þar sem forsetinn er þjóðhöfðingi og ríkisstjórn. Alþingi (löggjafarvald) er kosið á fjögurra ára fresti og skipar þrjá eða fjóra forsetaframbjóðendur úr sínum hópi. Fólkið velur sér síðan forseta af þeim umsækjendum sem völdum og forseti skipar ríkisstjórnina og alla dómara landsins. Stjórnmál eru lauslega skipulögð í bandalögum sem byggjast fyrst og fremst á fjölskylduböndum og landfræðilegum tengslum og því eru engir stjórnmálaflokkar í landinu. Mikilvægasta pólitíska málið fyrir Kiribati er baráttan gegn loftslagsbreytingum.

Samfélagið í Kiribati einkennist af miklum göllum og áskorunum. Landið hefur lítið ræktanlegt land og lélegt aðgengi að fersku vatni. Á sama tíma er mikil fólksfjölgun í landinu. Þessar áskoranir valda því að margir kjósa að flytja til höfuðborgarinnar í von um að fá vinnu og greiðari aðgang að mat og vatni. Afleiðingin hefur verið stór fátækrahverfi í og við ofbyggðu höfuðborgina. Um 21 prósent íbúanna búa undir fátæktarmörkum landsmanna en um 13 prósent búa við mikla fátækt. Landið er einnig mikill svæðisbundinn munur þar sem skortur er á heilbrigðisþjónustu, innviðum og menntastofnunum á landsbyggðinni. Skortur á skólphreinsistöðvum hefur leitt til mengunar og mikillar hættu á útbreiðslu sjúkdóma og veira um landið.

Lífskjör

121 / 169

HDI-lífskjör Kíribatí

Kíribatí er númer 121 af 169 löndum á lífskjaralista SÞ (HDI) yfir mannlega þróun.

HDI - Lífskjaralisti Sþ

Efnahagur og viðskipti

Kiribati er talið eitt af minnst þróuðu löndum heims og miklar fjarlægðir milli eyjanna gera það að verkum að erfitt er að þróa atvinnulífið. Auk þess hefur flutningurinn til höfuðborgarinnar valdið auknu álagi á náttúruauðlindir, aðgang að mat og atvinnutækifæri í hinni ofbyggðu og vanþróuðu borg. Landið er algjörlega háð alþjóðlegri aðstoð til að viðhalda heilbrigðiskerfinu, innviðum, iðnaði og efnahagslífi.

Íbúar Kiribati lifa að mestu af landbúnaði og fiskveiðum til eigin neyslu. Aðeins lítill hluti af iðnaði og landbúnaði landsins hentar til útflutnings sem hefur leitt til viðskiptahalla. Mikilvægustu tekjur ríkisins eru sala veiðileyfa til annarra landa (þau leyfa öðrum löndum að veiða í hafsvæði Kiribati gegn gjaldi). Peningar sem sendir eru heim frá Kíríbatbúum sem starfa erlendis eru einnig mikilvæg tekjulind fyrir landið. Ferðaþjónusta er fjárfestingarsvæði, en skortur á innviðum og mengun í kringum fjölmennustu eyjarnar hefur gert þróun þessarar atvinnugreinar hægari.

Tölfræði

Á þessari síðu er gildi fyrir landið Kíribatí fyrir allar mælistikur (frá því ári sem síðast barst). Þú getur auðveldlega borið þessi gildi saman við gildi frá öðru ríki. Sjá vísir