Rúanda

Landafræði

Rúanda er landlukt land og hálendi. Landið samanstendur af fjöllum, skógum og neðri hæðum, auk margra lítilla og stórra vötna og áa. Hæstu tindar eru í eldfjallafjöllum Virunga, í norðvesturhluta landsins. Hæsti punktur landsins, toppur Karisimbifjalls, er í 4.507 metra hæð yfir sjávarmáli. Lægsti punkturinn er 950 metrar yfir sjávarmáli.

Rúanda hefur hitabeltisloftslag á hálendi. Neðst svæði einkennast af heitum dögum og svölum nóttum. Næturfrost og snjókoma getur orðið til fjalla. Landið hefur tvö árleg regntímabil; frá mars til maí og frá september til nóvember. Dýralífið er ríkt og fjölbreytt og samanstendur meðal annars af fjallagórillum (í Virungafjöllum), fílum, sebrahestum, kaffibuffalóum, hlébarða og yfir 700 fuglategundum. Landið hefur fjölbreyttar landfræðilegar aðstæður, þar á meðal regnskógur, bambusþykkni, graslendi og stórar papýrusmýrar.

Pólitísk ólga og íbúasprenging eru stöðug ógn við dýralíf, sérstaklega sjaldgæfu fjallagórillu. Önnur umhverfisvandamál eru eyðing skóga vegna stjórnlausrar skógarhöggs til eldsneytis, ofbeit, jarðvegseyðingar og útbreiddrar rjúpnaveiði.

Saga

Frumbyggjar Twa voru þeir fyrstu sem settust að í Rúanda. Á milli áranna 700 og 1500 voru ýmsir Bantúættbálkar byggðir á svæðinu, síðar þekktir sem Hútúar, sem festu sig í sessi sem bændur. Á 15. öld flutti nautgripafólk til landsins, síðar þekkt sem Tútsí.

Landið var hernumið af belgískum hersveitum í fyrri heimsstyrjöldinni og árið 1922 fékk Belgía ábyrgð á að stjórna Rúanda sem umboðssvæði undir Þjóðabandalaginu. Tútsí-minnihlutinn naut hylli belgískra yfirvalda og var settur í miðlægar valdastöður - sem leiddi til mikillar óánægju meðal Hútúa. Mismununarmeðferðin gerði það að verkum að mótsagnir milli þjóðarbrota jukust og óeirðirnar leiddu til grimmilegra aðgerða gegn tútsum strax árið 1959. Uppreisn Hútúa leiddi til þess að þúsundir tútsa voru drepnir. Þessi ofbeldisverk flýttu fyrir brotthvarfi Belgíu frá Rúanda og landið varð sjálfstætt lýðveldi árið 1962. Þá fengu Hútúar flest sæti á landsfundinum. Á sjöunda og sjöunda áratugnum einkenndist af viðvarandi ólgu milli þjóðarbrota og ofbeldi gegn tútsum. Margir tútsar voru á vergangi.

Á níunda áratugnum stofnuðu útlægir tútsar andspyrnusamtökin Rwanda's Patriotic Front (FPR) og réðust inn í Rúanda. Borgarastyrjöldin sem leiddi af sér leiddi til umbóta og fjölflokkakerfis, en órói blossaði fljótt upp aftur. Árið 1994 var gerður samningur um að FPR skyldi vera með í ríkisstjórn og her. Stuttu eftir að samningurinn var undirritaður lést forsetinn (sem var Hútú) þegar flugvél hans var skotin niður. Þetta olli hinu hrottalega þjóðarmorði í Rúanda. Innan þriggja mánaða voru að minnsta kosti 900.000 tútsar og hófsamir hútúar drepnir og þrjár milljónir flúðu.

SÞ og Öryggisráðið hafa í kjölfarið verið gagnrýnd fyrir vilja þeirra til að grípa til hernaðaraðgerða til að stöðva þjóðarmorðið. Árið 2004 harmaði Kofi Annan fyrrverandi framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna að hann hefði persónulega ekki gert meira til að stöðva fjöldamorðin tíu árum áður, þegar hann var yfirmaður friðargæsludeildar SÞ.

Samfélag og pólitík

Rúanda er formlega lýðveldi með fjölflokkakerfi. Forseti er kosinn til sjö ára í senn. Paul Kagame tók við sem forseti þegar forveri hans Pasteur Bizimungu sagði af sér árið 2000. Hann var endurkjörinn 2003, 2010 og 2017.

Þingið er löggjafarsamkoma landsins og hefur tvöfalda kerfi með fulltrúadeild (80 sæti) og öldungadeild (26 sæti). 24 sæti í fulltrúadeildinni eru frátekin fyrir konur sem kosnar eru af kjörstjórn, en engin takmörk eru á fjölda kvenna sem mega sitja á þingi.

Eftir þjóðarmorðið hefur landinu verið stjórnað af ýmsum samsteypustjórnum (ríkisstjórn sem samanstendur af nokkrum flokkum) með tútsum og hútúum. Frá árinu 2000 hefur Tútsíflokkurinn hins vegar náð æ meiri völdum. Undanfarin ár hefur stjórnarandstaðan orðið fyrir hótunum og áreitni af stjórnvöldum í landinu og er hún nú engin raunveruleg áskorun um stjórnarvöld. Þar sem sitjandi forseti hefur 98 prósent fylgis er Rúanda í raun orðið eins flokks ríki með fulla stjórn á stjórnarandstöðunni og fjölmiðlum landsins.

Pólitískt er Rúanda enn merkt af þjóðarmorðinu á tíunda áratugnum. Landið samþykkti nýja stjórnarskrá árið 2003, sem bannar stjórnmálaflokkum að samsama sig ákveðnum þjóðernishópi, trúarbrögðum eða ættinni. Engu að síður eru mótsagnirnar milli þjóðarbrotanna enn miklar.

Rúanda er aðili að SÞ og flestum sérstofnunum SÞ, þar á meðal Alþjóðabankanum.

Efnahagur og viðskipti

Rúanda er jafnan landbúnaðarsamfélag. Um 90 prósent landsmanna eru starfandi í landbúnaði og búfjáriðnaði. Landið hentar til landbúnaðar en mikil íbúaþéttleiki hefur leitt til mikillar álags á tiltækt land.

Landið hefur enga strandlengju sem gerir verslun og flutninga dýra. Þetta ásamt pólitískri ólgu í nágrannalöndunum og illa þróuðum innviðum hefur hindrað efnahagsþróun landsins. Efnahagslífið varð einnig fyrir barðinu á þjóðarmorðinu árið 1994, en hefur vaxið síðan á tíunda áratugnum.

Lítil spilling og snyrtilegt hagkerfi hefur gert Rúanda að vinsælu hjálparríki. Alþjóðabankinn og AGS hafa afskrifað stóra hluta af erlendum skuldum landsins. Yfirvöld forgangsraða áætlunum til að vinna bug á fátækt. Engu að síður er meira en þriðjungur þjóðarinnar vannærður. Rúanda hefur nokkurn vöxt í ferðaþjónustunni og það eru sérstaklega sjaldgæfu fjallagórillurnar sem laða ferðamenn til landsins.